Aşık Murat Çobanoğlu’nu Rahmetle Anıyoruz (26 Mart 2005)
KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
Tarih Araştırmacısı Yazar Sultan Aydın yazdı:
DEVLET SANATÇISI VE DEVLETİN KÜLTÜR ELÇİSİNİ UNUTMAMALIYIZ.
Türk kültürü içinde Arı ve duru akıp gelmiş pınarların gözesinden akan Türk diliyle şiir ve aşıklık geleneği ortaya çıkmıştır.
Dede Korkut ve Manas eserlerini yaratanlar Asya’da Manas Destanından destek alırlar. Manasta Isık Gölü neyse, Aşık Şenlik için Çıldır Gölü’de aynıdır.
Aşık Şenlik’in Arpaçay kolu Şenlik’in çırağı Aşık Gülistanın Oğlu Aşık Murat Çobanoğlu o pınarın gözesinden içmiştir.
Türk insanının sözü ve söz eşliğinde kutsal sanat suyunu aşıklar sunmaktadır. Bu sanat pınarından dolu içen Aşık Murat Çobanoğlu’dur.
ÂŞIK MURAT ÇOBANOĞLU HAYATI VE KRONOLOJİSİ
1 - 1 Kasım 1940 tarihinde Kars’ın Kaleiçi mahallesinde doğdu. Ancak dedesi Sadığın mezarının bulunduğu Koç köyü’nü kendi köyü olarak kabul etmektedir. Babası Kars’ın usta aşıklarından Aşık Şenlik’in çırağı Gülistan Ustadır. Aşıklık geleneğini babasıyla tanımış ve çıraklığını yaparak yetişmiştir.
2 - 1966 yılından başlayarak Konya da yapılan Türkiye Aşıklar Bayramına katıldı. Atışma En Güzel Memleket Türküsü Taşlama Şiir Hikayeli türkü Dudakdeğmez ve Muamma dallarında birincilikler aldı.
3- Kendi şiirlerinin yanı sıra usta malı eserleri de icra ederek yaşatmış bir sanatçıdır. Ülkemizin her yöresinde yapılan aşık programlarına katıldı. Güzel sesi, mızrabındaki yetenek, aşıklık bilgisi, halk edebiyatımızdan ve usta aşıklardan kazandığı kültür ve buna bağlı becerisi ona üstünlük kazandırmıştır. Avrupa’daki vatandaşlarımızın da ilgisi ile 1970 yılından başlayarak yurt dışında birçok ülkede programlar yaptı.
4 –1971 yılında Çobanoğlu aşıklar kahvehanesini işletmeye açtı. İşletmesin kendisi üstlendiği gibi bu kahvehane Kars Aşıklık geleneği için çok uzun zaman hizmet ederek bir nevi okul vazifesi yaptı.
5 – 1972 yılında müzik-sen vakfı tarafından yılın ozanı seçildi. Aşıklık ta gösterdiği başarı sonucunda iki kez altın plak kazandı.
6 – 15 Aralık 1990 yılında Kültür Bakanlığı Sivas Devlet Türk halk müziği korosu sanatçısı olarak göreve başladı.
7 – 1998 yılında Erzurum Atatürk üniversitesi öğretim üyesi Ali Kafkasyalı tarafından Aşık Murat Çobanoğlu ‘nun hayatı – sanatı ve eserleri isimli kitabı yayınlandı.
8 – 2000 yılında Türk dünyası yazarlar ve sanatçılar vakfı tarafından Türk Dünyası hizmet ödülü aldı.
9- Murat Çobanoğlu’nun şiirleri Çağrı, Karseli, Türk Kültürü, Türk Edebiyatı, Türk Folklor Araştırmaları, Çoruh gibi dergilerde yayımlandı.
DEVLET SANATÇISI VE DEVLETİN KÜLTÜR ELÇİSİNİN YURT DIŞINDAKİ FAALİYETLERİ:
1 – 1971 yılında resmi görevlendirilme ile devlet sanat elçisi olarak Almanya ‘ya gitti.
2- Japon NHK Televizyonunun hazırladığı İpek Yolu ve Tarihin Altın İzleri belgeselinde görev aldı. Almanya’da ZDF, ATT ve kanal Avrupa televizyonlarında ve WDR radyosunda; İngiltere’de BBC Radyosunda programlara katıldı.
3 – 1972 yılında İran da programlar yaptı
4 – 1987 yılında Almanya Meral Belediye Başkanlığı tarafından davet edildi. UNESCO ‘nun düzenlendiği programlarda görevler aldı.
5 – 1989 yılında İngiltere de düzenlenen uluslar arası hikaye anlatma festivaline katıldı.
6 – 1996 yılında İngiltere de düzenlenen uluslar arası hikaye anlatma festivaline katıldı.
7 – 1996 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti‘nde ki programlara katıldı.
8 – 1996 yılında Singapur da Nasreddin Hoca sempozyumuna katıldı.
9- Aşık Murat Çobanoğlu 1970 yılından başlayarak başta Avrupa devletleri, Amerikada ve
diğer ülkelerde yaşayan Türklerin davetleri üzerine sayısızca programlara katıldı.
10- İlimizi, Devletimizi dünyaya tanıttı.
Aşıklık geleneğinin önemli dallarından olan hikayecilik alanında, 12 hikaye tasnif etti. Hikaye repertuarı en geniş aşıklardan biri olmak başarısını gösterdi. Hikaye anlatmaktaki tarzı ile de hafızalarda silinmez bir iz bıraktı.
Radyo ve televizyonlarda, aşıklık geleneğiyle ilgili programlar hazırladı ve sundu. Yurt içinde ve dışında kırkın üstünde kaset yaptı. Sayısı yüzlerle ifade edilebilecek kadar madalya, plaket, şilt kazandı. Katıldığı programlara ait teşekkür, takdir ve onur belgeleri de yine sayı olarak iki yüz civarındadır.
Kısa adı MESAM olan Türkiye Musiki Eserleri Meslek Birliği’nin iki dönem Denetleme Kurulu Üyeliği görevine seçildi.
ÇOBANOĞLU*NÜN TASNİF ETTİĞİ HİKÂYELER:
Âşık Murat Çobanoğlu, On iki hikâye tasnif etmiştir. Bunların adları şöyledir:
1-Sarac İBRAHİM, 2-Hamit HAN ile Melek SULTAN,
3-Ahmet ile Mehmet
4- Cünün ile Dertli SULTAN,
5-Murathan ile Peri,
6- Adilşah ile lale sultan,
7- Pervane,
8- Emre Eraslan,
9- Aşık Tüccari,
10-Bayburtlu İrşadi ,
11- Yaralı şahin
12-Diyarbakırlı Hüseyin
Çobanoğlu'nun Bildiği Hikâyeler: Çobanoğlu, tasnif ettiği hikâyelerin birkaç katı kadar daha halk hikâyesi bilmektedir. Onun bildiği ve. yıllardan beridir düğünlerde derneklerde anlattığı halk hikâyelerinden bazıları şunlardır:
1-Necip ile Telli,
2-Alhan ile Peri,
3-Asuman ile Zeycan,
4-Aşık garip,
5- Deli kurt,
6- Emrah ile Selvi,
7-Hasta Hasan,
8- Hüseyin Bey,
9-Kerem ile Aslı,
10- Köroğlu ilk kolu,
11-Köroğlu Bolu beyi,
12-Köroğlu Hasan paşa,
13-Köroğlu Kiziroğlu,
14- Köroğlu son kol,
15- Köroğlu Hasanbey,
16- Melikşah,
17-Salmanbey,
18- Seyfi zülyezen,
19- Şah İsmail,
20- Tahir ile zöhre,
21- Yaralı Mahmut,
22- Yusuf ile Zeliha
HİKAYELER: Dört hikayede 18 karşılaşma-atışmadaki şiirleri 330 adet
Murat Çobanoğlu hakkında yapılmış lisans ve yüksek lisans tezleri mevcuttur.
AŞIK MURAT ÇOBANOĞLUNUN ESERLERİNİN SAYISAL VERİLERİ
KAFİYE KURULUŞU: Zengin kafiye-Tam kafiye-Yarım kafiye -Tunç kafiye-Kulak kafiye(cinaslar)
MISRA YAPISI: 8 Heceli – (4+4=8) (5+3=8) (3+5=8) ( 11 Heceli – (4+4+3=11) (6+5=11) 15 Heceli- 8+7=15
HECE SAYISI: Sekiz heceli mısra 96-(11 Heceli mısra 208) –(15 Heceli mısra 26)
Toplam 330
ŞİİRLERİ: 1- 8-heceli mısra şiirleri 96/433 kıta - 2- 11- heceli mısra şiirleri 208/840 kıta
3- 15-heceli mısra şiirleri divan 26/90 kıta.Toplam: 330/1363 kıta
Atışmalar – deyişmeler: şiirleri: 462 kıta (dörtlük)
Üçlü atışma-deyişme: şiirleri : 63 kıta (dörtlük)
Dörtlü atışmalar-deyişmeler şiirleri : 33 kıta (dörtlük)
Altılı atışmalar-deyişmeler şiirleri : 18 kıta (dörtlük)
NOT: ÖZEL BİLGİLER
Aşık Murat ÇOBANOĞLU’NUN en çok bir isteği vardı. O da Kars’ta Aşıklar bayramının yapılması idi.
2004 yılında Aşık Murat ÇOBANOĞLU ve Aşık Günay YILDIZ ile birlikte o zamanın Belediye Başkanı Naif ALİBEYOĞLU’nu ziyaret ederek Kars’ta Aşıklar bayramı yapılmasını istemişlerdi. O ziyaretteki toplantıya bende davet edilmiştim.
Aşıklar bayramının yapılması 5-6-7 Mayıs 2005 günleri olarak planlanmıştı. Ancak merhum Çobanoğlu rahatsızlaştı tedavisi devam ederken hep isteği bayramın yapılması idi.
Ömrü bayramı görmeye yetmedi. 26 Mart 2005 günü Ankara’da vefat etti. Ankara’da Kültür Bakanlığı binasının önünde ve Kars’ta Devlet töreni yapıldı.
Aşıklar bayramının adı Türkiye Murat ÇOBANOĞLU Uluslararası Aşıklar bayramı olarak kararlaştırıldı. Bu bayramda Afiş ve davetiyelerde Kars Kalesi, Aşık Şenlik ve Murat ÇOBANOĞLU fotoğrafları konuldu. Vefatından 38 gün sonra anıt mezarı ve heykeli yapıldı.
Birinci aşıklar bayramına 185 aşık, ikincisine 220, üçüncüsüne 270, dördüncüsüne 332 aşık katıldı.(Bu bayramların her birinde ortalama olarak 42 saat yarışma yapılmıştı)
2008 yılında AşıkŞenlik, Murat ÇOBANOĞLU ve Şeref TAŞLIOVA’nın heykelleri yaptırıldı, heykelerin açılışını Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul GÜNAY yaptılar.
2010 yılında yapılan aşıklar bayramında Murat ÇOBANOĞLU’nun adı ve sembolleri kaldırıldı ama Çobanoğlu’nun anıt mezarındaki Türk Bayrağı halen dalgalanmaktadır.
AŞIK MURAT ÇOBANOĞLUNUN SOYU: Çobanoğlu’nun dedesi Sadık Ağa, Revan bölgesinden gelip Arpaçay Koç Köyüne yerleşen Türk ailelerdendir. Akbaba bölgesinden gelip Koçköyü’ne yerleşen başka bir ailenin kızı Mine Hanım ile evlenmiştir.
Sadık ve Mine Hanımdan 1894 yılında Gülistan, Hüseyin, Emiraslan ve Benöyşe adlı dört çocukları olmuştur.
Aşık Gülistan Çobanların mezarı Kars Merkez Karadağ mezarlığında, Sadık Ağa, Mine Hanım çocukları Hüseyin, Emiraslan ve Benöyşe’nin mezarları Koçköyü mezarlığındadır. (Koçköyde akrabaları Ağayıl, Muharrem, Muğdet, Medet GELGEÇLER, Rehmesegil, ÇAĞLAYANLAR Çobanoğlu’nun akrabalarıdır.)
OĞUL
Çobanoğlu der ki Hak’tır Yaradan,
Veren de O, alan da o Yaradan,
Bizim için indirmiştir Yaradan,
Kuran’ına leke gelmesin oğul
***
Şeref derki elli yıldır tutmuş idik el ele,
Kimse bilmez bu yollarda ne kadar çektik çile,
26 Mart 2005 Saat 4’e 10 Kala
Arkadaşım Çobanoğlu aslanımı kaybettim.
***
Biri Kars’lıların bağrında yatar.
Biri Ankara’da Başkentte yatar.
İkiside Sultan’ın kalbinde atar.
Biri Çobanoğlu, bir Taşlıova.
KAYNAKLAR:
Ali Kafkasyalı Çobanoğlu Hayatı Sanatı Eserleri; 1998 Erzurum;
Aşık Şeref TAŞLIOVA; 50 Yıllık Yol Arkadaşından Alınan Bilgiler;
Şentürk ÇOBANOĞLU; Çobanoğlunun Oğlu,
Sultan AYDIN’ın Özel Çalışmaları
(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) / KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
25.03.2021 20:20:27