Kars Milli İslam Şurası ve Cenub-İ Garbi Kafkas Hükümetinin Tarihçesi (1)
KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
TARİH ARAŞTIRMACISI YAZAR, ŞAİR SULTAN AYDIN’IN “KARS MİLLİ İSLAM ŞURASI VE CENUB-İ GARBİ KAFKAS HÜKÜMETİNİN TARİHÇESİ (1)” YAZISI
CENUB-İ GARBİ KAFKAS HÜKÜMETİ, CUMHURİYETİ’NİN 17-18- OCAK 1919 ( 106.YIL DÖNÜMÜ )“1877-1878’DEN 1918’E KADAR KARS’IN KIRK YILLIK KARA GÜNLERİ”
Gazi Kars bundan 106 yıl önce 17-18 Ocak 1919 tarihinde kurulan CENUB-İ GARBİ KAFKAS CUMHURİYETİ’ne başkentlik yapmış bir şehrimiz, siz okuyucularıma Cenub-i Garbi Kafkas Cumhuriyeti’nin kuruluşu hakkında hafızalarımızı tazelememiz için kısa bilgi arz edeceğim.
MİLLETİN VE TARİHİN HAKKI OLAN HAKİKATI BERABER GÖMMEK FECİ BİR CİNAYETTİR. HER İŞİN EVVELA HAKİKATINI ÖĞREN,SONRA MÜNAKAŞASINI YAP.BİRİNCİSİ VİCDANINA İKİNCİSİ SECİYE İRFANINA DAYANIR.ÇÜNKÜ YANLIŞ BİLGİ FELAKETİN KAYNAĞIDIR. (KAZIM KARABEKİR PAŞA)
Büyük Selçuklu Sultan’ı Alparslan 16 ağustos 1064 te Anı şehrini ve Kars’ı fethedişiyle savaş meydanı olmuştur; Kars ilimizin tarihine baktığımızda; Selçuklu dönemi savaşlarına, Osmanlı dönemi savaşlarına ilimiz tanıklık etmiştir.
1677–1917 arasında 240 yılda Osmanlı Türkiyesi ile Çarlık Rusya arasında 11 defa savaş olmuştur. Bu savaşlardan 29 Eylül 1855 Kars zaferinde, Kars kalesi ve Kars’ın Gazilik, unvanı alması,1877–1878 (93) savaşında kaybettiğimiz savaş ile 40 yıl 5 ay 25 gün Rus işgalinde kırk yıllık kara günlerimizdir.
1877–1878 – (1918 YILLARI ARASINDA CENUB-İ GARBI KAFKASYA
Osmanlı Rus harbi : 24 Nisan 1877’de Ruslar Osmanlı Devleti’ne harp ilan etmiştir. 25 ağustos 1877’de Ahmet Muhtar Paşa Başgedikler meydan muharebesini kazandı. “GAZİLİK” ve “MÜŞİRLİK” ünvanı aldı.
Ruslar 18 Ekim’de Kars’ı kuşatmışlar ve ancak bir ay sonra 18 Kasım’da düşürebilmişlerdir.
Osmanlı Hükümeti mütareke istemek zorunda kalmıştır. 3 Mart 1878 tarihinde Türkiye için çok ağır şartlar ihtiva eden “Ayastefanos Barışı” imzalandı. Bu antlaşmanın 19. madesine göre Osmanlı Hükümeti, 1,410,000 ruble harp tazminatının bir kısmına karşılık olarak ARDAHAN, KARS, BATUM ve BEYAZIT vilayteleri ile DOBRİCA’yı Rusya’ya bırakmayı kabul etmiştir. Böylece Rusya Ermeni meselesini ilk defa gündeme getirmiş ve Ayastefenos antlaşması ile kabul edilmiş oluyordu.
RUS İŞGALİNDE GAZİ KARS
3 Mart 1878’de İstanbul’da imzalanan Antlaşmasının 7. maddesine göre 3 yıl içerisinde buralardaki ahalinin serbestçe göç etme imkanı vardı. Yerlerine Khokal (Ukraynalı), Dukhobor (yarım Hristiyan), Malakan gibi “Rus Kolonisi, Nemis, Alman, Rum, Ermeni, Yezidi, Asuri gibi gayri müslimleri Kars’taki verimli topraklarına yerleştirdiler. 3 yıl içerisinde bölgeden (120.Bin), şehirlerden (Yirmibirbin) Türk halkı yeni sınırın içerlerine göçtü.
- Türkiye’nin I. Cihan Harbine girmesi Çarlığın 1 Kasım 1914 Sarıkamış’tan, Pasin’e ve Anadolu hudutlarında ilerlemeye saldırmaya başladı. Ruslar yanıldı. 22 Aralık 1914’de Enver Paşa Erzurum’dan 3 Kolordumuzun idaresini ele aldı. Kış şartlarını hesaba katmama yüzünden 19 Ocak 1915’de Sarıkamış felaketi, felaketle bitti.
GÜNEY BATI KAFKASYA’NIN KURULUŞU
Ekim 1917 tarihinde Bolşevikler Rusya’da idareyi ele geçirdikten sonra “Barış Taarruzu”na girişmişler. 3 Mart 1918 tarihinde Brest-Litovsk müahedesi imzalandı.
Bu anlaşma gereğince, Ruslar, Doğu Anadolu’da işgal ettikleri yerleri 1914 sınırına kadar boşalmakla kalmayacaklar, 1878 Berlin müahedesiyle elden çıkan “Elviye-i Selase’yi (Kars, Ardahan, Batum)’da belli şartlar altında Türkiye’ye bırakacaklardı.
Brest-Litovsk antlaşmasını tanımak istemeyen Ermeni çeteleri işi iyice azıttılar. Erzincan’a ilaveten Erzurum ve Kars şehirleri ile çevrelerinde de katliamlara başladılar.
1918 Martının ilk haftasında başlayarak Nisan sonuna kadar 55 günde, sarıkamış ve Kağızman kazalarıyla Kars şehrini yakarak Şüregel Zarşat bölgelerinde Demiryolu, şose boylarında, 20 binden fazla Türkü tüyleri ürpertici usullerle beşikteki çocuğa varıncaya kadar katliama uğratıp şehit ettiler.
III. Ordu’nun Kumandasını Vahap Paşa ve mahiyetinde Kazım Karabekir Paşa kıtalarına ileri harekat emri vermiş, 25 Nisan 1918 tarihinde Kars Sancağını ve kalesi Türk askerleri tarafından geri alınarak burada 40 yıl 5 ay ve 25 gün süren düşman istilasına son verilmiş oldu.
- “ELVİYE-İ SELASE” TEKRAR TÜRK İDARESİNE GEÇMİŞ OLDU.
Bölgede askeri hareket başarıyla neticelenmişti. 4 Haziran 1918 tarihinde Batumu’da Türkiye ile Ermenistan Gürcistan ve Azerbaycan (müstakil) hükümetleri arasında barış anlaşması imzalanmıştır. Osmanlı Hükümeti bölgeye mülkü memurlar da tayin etmiştir.
KARS MUTASARRIF VEKİLLİĞİNE (MÜLKİYE MÜFETTİŞİ) HİLMİ BAĞ (URAN)
Ardahan’a Şükrü Bağ (kesebir),Kağızman’a Asaf Talat Beğ, Oltu’ya da Necati Beğ tayin edilmişti.
Bölgede hazırlıklar başlamış, 19 yaşını bitiren erkekler oy sahibi olacaklardır. 14 Temmuz 1918 ‘de başlayan birkaç günde yapılan halk oylaması neticesinde Ağustos ayında açıklaması.
1-Kars bölgesinde,2- Ardahan sancağında, 3- Kağızman nahiyesinde, 4- Oltu çevresinde 5- Artvin çevresinde 6- Batum şehrinde yapılan halk oylaması 19 yaşın üstünde oy kullanan erkeklerden 85.129 kişi EVET, 414 kişi HAYIR, 1693 kişi tercih belirtmemiştir.
Bu suretle yapılan “HALK OYLAMASI” Umumu neticeye gelince üç sancaktaki erkek sonunda islam ahalinin çok büyük çoğunluğa teşkil etmesi ve “EVET” demesiyle, “ELVİYE-i SELASE” nin Türkiye’ye ilhaki kesinleşmiş oldu.Aynı neticenin komşuları yani Ermeni, Gürcü ve İran mümessilleri harşıyan yerine getirildiği takdirde de değişmeyeceği muhakkaktı.
30 EKİM 1918 MONDROS MÜTAREKESİNİN İMZALANMASI İLE İLGİLİ MADDELERİ ORDUNUN 1914 HUDUTUNA GERİ ÇEKİLMESİ
9. ORDUNUN BÖLGEYİ TAHLİYE EDECEĞİ HABERİ ELVİYE-İ SELASE AHALİSİNİN TEPKİLERİ:
Milli mücadelemizin önderlik vasfını taşıyan “hareket teşkilatlanmakta geçikmemiştir.”
Bu doğrultuda 29 Ekim 1918’de “Ahıska Hükümeti” 3 Kasım 1918’de Aras Türk Hükümeti, 5 Kasım 1918’de Kars’ta “Kars İslam Şürası”kurulmuştur.
1-Dr.Ahmet Ender Gökdemir Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi CENUB-İ GARBİ KAFKAS HÜKÜMETİ Ankara 1998
2- Fahrettin Erdoğan Türk Ellerinde Hatıralarım Kültür Bakanlığı yayınları 1998 Ankara.
3-Prof Dr. Mehmet Fahrettin Kırzıoğlu Kars tarihi 1.Cilt
KARS MİLLİ İSLAM ŞURASI YAZI DİZİSİ DEVAM EDECEKTİR.
(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) / KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
12.01.2025 23:13:05