Kars/Sarıkamış Gar ve Yolcu Treni 1929

Kars/Sarıkamış Gar ve Yolcu Treni 1929

KAFKAS HABER AJANSI

Aslında çağın bu modern ulaşım ve taşıma aracı Rusya’da 1851’de hizmete açılan Petersburg-Moskova demiryolu ile başlamış ve zamanla bütün ülkeye yayılmıştır.Dolayısıyla, Doğukapı-Akyaka-Kars-Sarıkamış-Erzurum Demiryolu da Rusya demiryollarının bir parçası olarak inşa edilmiştir. Böylece bu yol Anadolu topraklarında Osmanlı İradesi dışında yapılmış tek demiryolu hattı olma özelliğine sahip olmuştur.Bu demiryolunun dışında Osmanlı Devletinin bu bölgeye uzanan başka bir demiryolu hattı yoktu. Çünkü Çarlık Rusyası ile Osmanlı Devleti arasında 1900 yılında yapılan bir antlaşma, Türk şirketleri dışında, başka yabancı bir şirketlerin bu bölgede demiryolu yapıp işletmesine izin vermiyordu. Bu durum, başta ulaşım olmak üzere, idari, askeri, kültürel ve ekonomik bakımdan bölgenin Anadolu’nun diğer bölgeleriyle entegrasyonunu engellemiştir. Ruslar tarafından ekonomik veya kültürel amaçlardan ziyade emperyalist/askeri amaçlı şekillenen bu demiryolu hattı; Rusya’nın Transkafkasya demiryollarına bağlı ve Batum-Tiflis-Gümrü demiryolunun devamı olarak yapılmıştır. Üç aşamalı olarak inşa edilmiş olan bu demiryolunun Gümrü-Kars arasındaki ilk bölümü, Rus demiryolları standardına göre 1534 mm (iki ray arasındaki mesafe) olarak, 1899 yılında yapılmıştır. Yolun ikinci aşaması olan, 60 km.lik Kars-Sarıkamış arasındaki bölümün inşasınaki o dönemde Sarıkamış Türk sınırına 32 km mesafede bulunuyordu- 1910 yılında başlanmış ve aynı genişlikteki bu bölüm de 1913 yılında işletmeye alınmıştır. Yolun üçüncü aşaması olan 170 km.lik Sarıkamış-Erzurum kısmı ise, I. Dünya Savaşı sırasında, (1916-1918) 750 mm’lik dekovil/dar hat olarak yapılmıştır.

I. Dünya Savaşının patlak verdiği 1914 yılında Sarıkamış-Karaurgan arasındaki 32 km.lik dar yolun inşası, Judenic’in idaresi altında gerçekleşmiş ve savaş süresince kısa zamanda Erzurum’a kadar uzatılmıştır. Ancak savaş devam ederken, 1917 yılının Ekim ayında Rusya’da Bolşevik İhtilalı olmuş ve Ruslar bölgeden çekilmek zorunda kalmıştır. Bunun üzerine bölge bu kez Ermenilerin eline geçmiş, ancak Onbeşinci Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, 29 Eylül 1920’de Sarıkamış’ı, ardından 30 Ekim 1920’de Kars’ı yeniden ele geçirerek Ermenileri bölgeden çıkarmıştır.

Ardından Ermenistan ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti arasında, 2 Aralık 1920’de imzalanan Gümrü Barış Antlaşması ile Kars ve Ardahan bölgesi resmen Türkiye’ye bırakılmıştır. 16 Mart 1921 yılında Moskova’da Sovyet Rusya ile yapılan antlaşma sonucunda da Türkiye’nin Sovyetler Birliği içinde bulunan Ermenistan ile olan sınırında herhangi bir değişiklik olmamıştır. Böylece, bölgede Çarlık Rusyası tarafından inşa edilen demiryolları da Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde kalmıştır.

1930’lu yıllara kadar kullanılan dar hatlı Sarıkamış-Erzurum demiryolu, 1957 yılında normal hatta dönüştürülmüş ve böylece Erzurum-Sarıkamış-Kars arasında, diğer hatlarla uyumlu, direkt bağlantı kurulmuştur.

Kaynak: http://www.edebiyatdergisi.hacettepe.edu.tr/2012291MehmetYA…

(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) / KAFKAS HABER AJANSI