Arpaçay Milli Kahramanları ve Şehitlikleri (8)

Arpaçay Milli Kahramanları ve Şehitlikleri (8)

KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK

Tarih Araştırmacısı Yazar Sultan AYDIN’ın, “Arpaçay Milli Kahramanları ve Şehitlikleri ”  yazısı:

ARPAÇAY MİLLİ KAHRAMANLARI VE ŞEHİTLİKLERİ (8)

GAZİ KARS’IN ARPAÇAY-SUSUZ (ZARŞAD)-AKYAKA-(ŞÜREGEL) KAZALARININ MİLLİ KAHRAMANLARI, 40 YILLIK KARA GÜNLERİ, ŞEHİTLERİ VE ŞEHİTLİKLERİ

ŞEHİTLERİMİZ VE ŞEHİTLİKLERİMİZ

BASTIĞIN YERLERİ TOPRAK!’DİYEREK GEÇME. TANI:

DÜŞÜN ALTINDA BİNLERCE KEFENSİZ YATANI.

SEN ŞEHİT OĞLUSUN. İNCİTME YAZIKTIR. ATANI:

VERME. DÜNYALARI ALSAN DA. BU CENNET VATANI."Mehmet Akif ERSOY"

TARİH YİĞİTLERİN VE KAHRAMANLARIN TARİHİDİR

1-         ARPAÇAY İLÇESİ -KOÇKÖYÜ ŞEHİTLİĞİ

Tarihi Bilgiler: 1918 Ermeni Harbinde Türk ordusu Arpaçay’a girdikten sonra o zamana kadar milis kuvvetlerinde çarpışan Arpaçay halkından olanlar orduya iştirak ederler. Bunlardan’da bir kısmı çevreyi iyi bilmeleri nedeni ile kuvvetlere rehber olarak verilirler.

Bu rehberlerden:Arpaçay Koç köyünden Nasip oğlu molla DEDE Rehberlik ettiği birlik Şahnalar Kurt tepesi denilen yerde Ermenilerle çarpışırken (14 Nisan 1918) Molla Dede şehit düşer.

Cenazesi yakınları tarafından Koç Köyü mezarlığına defnedilir.

Molla dedenin kardeşi Gazi Ahmet büyük başarılar gösterdiğinden, kendisine 7/6/1334 (1918 ve Tarih ve kafkas topçu 11. Alay kumandanı Binbaşı Recep imzalı. 17 Haziran (1334) (1918) Tarih ve Onbirinci Kafkas Fırkası Mubayaa Komisyonu Reisi Alay Müf. Bekir Sıtkı imzalı. 14.11.1336 (1920) Tarih ve Şark Cephesi

Komutanı Ferit Kazım KARABEKİR imzalı birer takdirname verilmiş olup, bunların birer fotokopi örnekleri Koç Köyü Gazi Ahmet İlk Okulunda mevcuttur.

TARİHİ BİLGİLER:1919 YILINDA Arpaçay (Zarşad) Bölgesinde Ermeni çetelerine karşı MİLİSLER oluşturulmuştur. Milisler ile Ermeni çeteleri arasında yapılan çatışmalarda, Arpaçay(Zohrap) Yalınçayır  yakınlarında Koç Köyünden Süleyman oğlu Gül Mehmet ,Hüseyin oğlu Han-Ahmet, Mehmet oğlu Binnet şehit olmuşlardır. Şehitlerin cenazeleri yakınları tarafından getirilerek Koç Köyü mezarlığına defnedilmiştir.

Şehit Gül Mehmet (Rahmesegilin ailedendir)Şehit Han -Ahmet (Yanıklar ailesindendir.) Şehit Binnet ise (Abbaslar ailesindendir.) Şehitlerimizin yakınları Koç Köyünde yaşamaktadırlar.

2-         ARPAÇAY İLÇESİ BARDAKLI KÖYÜ ŞEHİTLİĞİ

Tarihi Bilgiler: 1918 yılında Türk ordusunun önünde yol gösterici olarak görevlendirilen Bardaklı Köyünden Molla Mustafa Oğlu Molla Eşref ve Mustafa oğlu İbrahim, Karakale Köyünden Hüseyin birliklerinin Şahnalarda köprüye kadar getirirler. Şahnalar Köprüsüne gelen birliklerimiz köprüyü tahrip ederler. Tutuştukları müsamerede Kurt tepesine çekilerek orada Koçköylü Molla Dedenin öncülük ettikleri birliklerimizle birleşerek çetin bir çarpışmaya girerler. Bu çarpışmada Molla Dede, şehit düşen Molla Eşref ve İbrahim gece yakınları tarafından şehit düştükleri yerden alınarak Bardaklı Köyündeki mezarlığa defnedilirler. Karakaleli Kameroğlu Hüseyin Ağa ise kendi köyü olan Karakale mezarlığında toprağa verilir.

3-         ARPAÇAY İLÇESİ GÜVERCİN KÖYÜ ŞEHİTLİĞİ

 Tarihi Bilgiler: 1919 yılında Ermeni komiteleri tarafından yakılmak ve başka türlü öldürülmek suretiyle şehit edilenlerin kesin olmamakla beraber 200-300 kişi olduğu söylenmekte şehitlikte 80 mezar olduğu şehitler yakıldığından kimlikleri hakkında kesin bilgi yoktur.

4-         ARPAÇAY İLÇESİ KÜÇÜK ÇATMA -KÜÇÜK PERGİT) ŞEHİTLİĞİ

Tarihi Bilgiler: 1918 tarihinde Ermeniler Küçük Çatma köyüne gelirler. O tarihte köyde Ermeni aileleri de oturmakta, köyde birkaç Türk evi de vardır. O köyde yıkık olan kiliseye karargah kuran Ermenileri gören Türkler başka köylere kaçarlar. Aynı köyden Gazi Hasan Kaya’nın o günleri anlatmakta. Büyük Çatma köyünde, bir kısmı ise Ermeni aileler de vardı.

Ermeniler Türkler’e sizleri sağ salim Cedere (Değirmenköprü) köyüne gönderelim demelerine inanan Türkler kadın çocuk ve yaşılan Küçük çatma köyüne getirirler. Ermeniler bu köylüleri balta ve süngülerle Türk ailelerini öldürdüklerini Ermeniler yine kadın ve kızların üzerindeki bütün ziynet eşyalarını ve giyimlerini çıkararak onları bir odaya doldurarak tuttular.

Bu olayı işiten Arpaçay’ın Tepe köyünden milis kuvvetleri komutanı Ali Bey. Köyü kuşatarak ermenileri o bölgeden uzaklaştırarak kadınları kızları ermenilerin elinden kurtardı. Türk ordusu Küçük Çatma köyünü kurtardıktan sonra şehit edilen samanlıkta yıkılmak suretiyle gömülmüştür. O günün anısına duvara bir taş yerleştirilerek üzerine şunlar yazılmıştır. Burası günlerce yerin altında yatanların hâzinesini yüklenmiştir. 1334 geçmişte bize çok eziyet ettiler ve şehitlikle mertebesine eriştik. Allah’a yemin ederim ki biz çok zayıftık nihayet Resulullah’ın şefaatine nail olduk.

5- ARPAÇAY: TAŞBAŞI ŞEHİTLİĞİ

Tarihi Bilgiler: ermeniler etrafı yakıp-yıkarak girdikleri köylerde çocuk ve kadınları katlederek Arpaçay Çanaksu Doğruyol istikametinde çekilmektedirler. Türk milisleri Arpaçay yakınlarındaki sivri tepede mevzilenmiş, ermeniler Arpaçay’dan Sivri tepeyi topa tutarlar. Ermeniler Taşbaşı köyüne girdiklerinde köyde sadece kadın ve çocuklardan kaçamayanları bir bir öldürdüler.

Şehitlikte 16 ismi bilinen ve çok sayıda bilinmeyen yatmaktadır.

1-AKYAKA İLÇESİ KALKANKALE ŞEHİTLİĞİ

Tarihi Bilgiler: 1334 (1918) Ermeni Türk Harbinde birtakım asker ve yüzbaşı Kalkankale şimdiki doğu kapı mevkiinde Ermenilerle çıkan çatışmada yüzbaşı ve bir erbaş şehit edilir. Ermeniler bozguna uğrar. Yüzbaşı ve erbaş orda defnedilir.

2- AKYAKA İLÇESİ BÜYÜK AKÜZÜM ŞEHİTLİĞİ

Tarihi Bilgiler: Akyaka Büyük Aküzüm Köyü şehitliği 1918 yılında. ermeni harbinde şehit olduklarını alınan bilgiler doğrultusunda Büyük Aküzüm köyüne defnedilmişlerdir.

Defnedilen şehitlerden Zülfü oğlu kerim, Kasım oğlu Hüseyin, İsmail oğlu Rıza, Penah oğlu Rıza, Kahraman Ali asker oğlu Ahmet, Bayram oğlu Celil, Mehmet ve oğlu Bahçeli oldukları tesbit edilmiştir.

Yılanlı köyünden civar köylerden toplayıp getirdikleri 800 kadar yaşlı kadın ve çocukları samanlığa ateş verdiler. 700 kadar kişi ise Arpaçay’a kendileri atarlar. Kendileri Kamplara gönderilmek üzere imha edilmişlerdir. Bu ailelerden 16 kişi kurtulmayı başarmışlardır. Türk ordusu geldikten sonra şehitlerin kemikleri toplanarak köyün yanındaki mezara gömülmüşlerdir. Akyaka

1-KARS-SUSUZ : ERMİŞLER KÖYÜ ŞEHİTLİĞİ

Tarihi Bilgiler: Susuz İlçesi Ermeniler tarafından işgal edilince katliama başlamışlar, Susuz Porsuklu köyünden Gülüzaroğlu Abdullah başına milisler toplanmış ermenilere büyük direniş göstermiş Susuzun Çermik deresinde yapılan çatışmada Gülüzaroğlu Abdullah şehit olmuş,kendi köyü işgalde olduğundan arkadaşları tarafından cesedi Ermişler köyüne getirilmiş defnedilmiştir. Mezar taşına Baba adı Yusuf, Ana adı Gülüzar olduğu yazılı.

2- SUSUZ: AĞZIAÇIK KÖYÜ ŞEHİTLİĞİ

Tarihi Bilgiler: ermeniler tarafından şehit edilen 4. kişi. ermenileri bölgeye girdiklerinde Milis kuvvetlerince iştirak edenlerden Susuz Mezra sırtlarında çarpışmalarda şehit düşenler, Durdağı oğlu Kamil, Yusuf ve oğlu Bayram diğeri ise Halit Paşa Ordusundan Yusuf Çavuş adlı bir asker.

KAYNAKLAR

1-         Dr.       M.Fahrettin Kırzıoğlu Kars ili ve çevresinde ermeni mezalimi 1918-1920 Kardeş matbaası 1970 Ankara

2-         Prof.Dr. Azmi Süslü Yakın Tarihimizde Kars ve Doğu Anadolu Sempozyumu Kars 17-21 Haziran 1991

3-         Cemender Aslanoğlu 1946-1986 Kars Şehitlikleri ve Mehmetçiğimiz Türkiye Anıtlar Derneği yayınları 5.’si 40.yıl armağanı

4-         Yakın tarihimizde Kars Doğu Anadolu sempozyumu 17-21 Haziran 1991

5-         Nurettin Sezer – Kars ve Canoğul 2007

6-         Emekli Öğertmen Esat Aydın

YAZI DİZİSİ DEVAM EDECEK.

(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) - KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK