KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK Bir milli mücadele öyküsü ‘Erzurum Kongresi’
Bir milli mücadele öyküsü ‘Erzurum Kongresi’
KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
Doğu Anadolu Gazeteciler Cemiyeti (DAGC) Başkanı Feridun Fazıl Özsoy’un, “Bir milli mücadele öyküsü ‘Erzurum Kongresi’” yazısı:
Mustafa Kemal tam yirmi gündür Erzurum’da…
3 Temmuz 1919 tarihinde Erzurum’a gelen Mustafa Kemal, geceli-gündüzlü yoğun bir çalışmanın ardından 23 Temmuz ‘da Kongreyi topluyor…
Kongreye Anadolu’nun hemen yarısını temsilen seçilen delegeler katılıyor.
Kongre Başkanı, Erzurum Merkez delegesi Mustafa Kemal Paşa…
Erzurum Kongresi, 7 Ağustos günü kararların açıklanmasıyla son buluyor…
Kongreden sonra Erzurum’da çalışmalarını sürdüren Mustafa Kemal, 29 Ağustos günü Sivas’ta Kongre toplamak üzere şehirden ayrılır…
*
Doğu’da bir kongre toplama kararı İstanbul’da Teşvikiye’de Halaskârgazi caddesindeki bir evde alınır.
Ev, Erzurumlu Vali Tahsin Uzer’e aittir.
Toplantı müdavimleri arasında Kâzım Karabekir Paşa, Rauf Orbay gibi Paşanın çok yakınındaki askerler de vardır.
Anadolu’ya gidilmeli, milleti toparlamalı ve Kurtuluş Mücadelesini başlatmalı...
İşte bu düşüncelerle Tekirdağ’a tayini çıkan Kazım Karabekir, naklini bir şekilde iptal ettirerek Erzurum’a 15. Kolordu Komutanlığına atanır.
* * *
1916 Şubatında Ruslar tarafından kapatılan Albayrak Gazetesi, Kazım Karabekir’in de desteğiyle 1919 Martında yeniden çıkarılır. Gazetenin kurucuları ve yazarları, Süleyman Necati , Müştak Sıtkı, Ebulhindili Cafer Efendi ve Cevat Dursunoğlu gibi yiğit insanlar Milli Mücadelenin alt yapısını bu gazete ile oluşturmağa başlarlar.
Daha sonra bu gruba zaferden sonra 1.Dönem Milletvekilliği yapan Hüseyin Avni Ulaş Bey de katılır.
*
17 Haziran’da toplana Vilayet Kongresinde bağımsızlık iradesi ortaya konur ve Mustafa Kemal’in Erzurum’a gelmesi, tüm bölgeden gelecek delegelerle Milli Mücadele doğrultusunda Büyük Kongre toplanması için resmen davet yapılması karar altına alınır, bu daveti de Kazım Karabekir Paşa’nın yapması kararlaştırılır...
* * *
Kongre hazırlıkları devam ederken İstanbul hükümetinin Mustafa Kemal’i görevden aldığı haberi ulaşır Erzurum’a…
Haber tüm Erzurum’da ve şehre gelen Delegeler arasında şok etkisi uyandırır. Herkes Paşa’nın nasıl cevap vereceğinin merakı ve endişesi içerisindedir.
İlk şok atlatıldıktan sonra Kazım Karabekir, “Paşam, görünen odur ki, İstanbul sizi askerlikten de azledebilir. Yapılacak en doğru karar sizin askerlikten istifa etmenizdir.”der…
Bu düşünce Mustafa Kemal tarafından da çok zor da olsa kabul görür…
Ve,
Mustafa Kemal, 8 Temmuz gecesi çok sevdiği askerlik görevinden ayrıldığını, bir ferd-i mücahit olarak mücadele edeceğini ilan eder.
Ve…
9 Temmuz sabahı…
Pencereden dışarısını seyreden Mazhar Müfit Bey, Kâzım Karabekir Paşa’nın bir manga askerle konağa doğru geldiğini görür, endişe eder ve Paşa’yı haberdar eder…
Telaşlanmakta haklıdır, çünkü artık Mustafa Kemal’in resmi hiçbir sıfatı kalmamıştır…
Sakin olan Mustafa Kemal’dir…
Çünkü vatanın kurtuluşu için en başta yola çıkan Mustafa Kemal ve Karabekir Paşa’dır…
Mustafa Kemal’in bu açıdan Karabekir’den yana endişesi yoktur…
O iki dost, kader arkadaşıdır, aynı zamanda…
İçeri giren Kazım Karabekir, asker selamı göstererek;
“Paşam, ben ve kolordum emrinizdeyiz!..” der.
Bu aynı zamanda İstanbul ve bütün Anadolu’ya gönderilen Milli Mücadele kararlılığı ve azmidir…
Artık gerisi kolaydır…
*
Erzurum Kongresi tam anlamıyla sivil inisiyatiftir.
Kongre Delegelerinin çoğu Mustafa Kemal’in asker üniforması ile Kongreye katılmasını istememektedir. Bu amaçla Mustafa Kemal’e, Vali Münir Akkaya’nın frak’ı giydirilir...
Öte yandan delege olabilmesi için Erzurum Merkez Nüfusuna kaydolması gerekmektedir…
Bu amaçla Erzurum Mumcu Mahallesi nüfusuna kaydolan Paşa, artık Erzurum’un hemşehrisidir.
Erzurum Delegesi olabilmek için de, Merkez Delegeleri Cevat Dursunoğlu ve Kazım Yurdalan istifa ederek yerlerine Mustafa Kemal ile Rauf Orbay , Merkez Delegesi olarak kongreye katılır.
Paşa, Erzurum’da 57 gün kalır. ( 5 gün Cumhuriyet caddesinde bulunan ve Ezel Erverdi’ye ait konakta, 52 gün de şimdiki Atatürk Evinde…)
O, Erzurum’un hemşehrisidir ve Erzurum nüfusuna kayıtlıdır.
Sivas Kongresine Erzurum Delegesi sıfatı ile katılmıştır.
Erzurum’da Heyet-i Faale Reisliğine getirilmiştir.
Milli Hakimiyet düşüncesini ve zaferden sonra kurulacak hükümetin şeklinin Cumhuriyet olacağını ilk defa Erzurum’da açıklamıştır.
Erzurum’da Heyet-i Temsiliye Başkanlığına seçilmiştir ki bu aynı zamanda ilk resmi Meclis niteliğindedir…
Mustafa Kemal ve Rauf Bey, aynı zamanda Heyet-i Temsiliye’ye Erzurum Delegesi olarak seçilmişlerdir.
Ve,
Mustafa Kemal, Erzurum Mebusudur…
Son Osmanlı Meclis-i Mebusanına Erzurum Mebusu olarak davet edilmiştir.
Bu O’nun İlk ve son seçildiği Mebusluk görevidir…
Çünkü Ankara’ya gidince Meclis Başkanı, Başkomutan ve Reis-i Cumhur seçilmiştir…
*
Ve büyük gün...
23 Temmuz 1919
Erzurum’da bölgesel ama katılım itibariyle adeta ulusal anlamda bir kongre toplanıyor.
Tüm Doğu Anadolu’dan , Karadeniz’den, Güney’den, İç Anadolu’dan Erzurum’a gelen Delegeler bu kongreye katılıyor ve Başkanlığa Mustafa Kemal getiriliyor.
Kongre sonunda;
“Vatanın bölünmez bütünlüğü, manda ve himayenin kabul edilemez olduğu” haykırılıyor.
Erzurum Kongresi’nin en önemli kararı ise,
“Milli iradenin her şeye hakim kılınmasıdır”
Erzurum Kongresi’nde alınan Milli İradeyi Hakim Kılma kararı kurulacak olan yeni Türk Devletinin idare şeklinin de Cumhuriyetten başka bir idare şekli olamayacağının en açık ifadesidir. İşte bu yüzdendir ki, Cumhuriyetimizin temelleri Erzurum’da atılmıştır.
Mustafa Kemal, kongre sonrasında;
“Erzurum’da ve kongrede gördüğüm samimiyet, mertlik, fedakarlık,azim ve iman beni doğrusu çok cesaretlendirdi. Memleketi kurtarmak yolunda cesaretimi artırdı. Erzurum Kongresi, bütün cihana karşı milletimizin mevcudiyetini ve birliğini gösterdi.” diyerek,
Erzurum Halkına karşı duyduğu sevgiyi ve güveni ifade etmiştir.
*
Kongrenin 101. Yılı kutlu olsun…
(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) / KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK