Gazi Kars’ın Eski Belediye Başkanlarının Hayat Hikayeleri 1

Gazi Kars’ın Eski Belediye Başkanlarının Hayat Hikayeleri 1

KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK

Tarih Araştırmacısı Yazar Sultan Aydın’ın, “1921-1960 YILLARI ARASINDA GAZİ KARS’IN ESKİ BELEDİYE BAŞKANLARININ HAYAT HİKAYELERİ (1) BİR” yazısı:

1921-1960 YILLARI ARASINDA GAZİ KARS’IN ESKİ BELEDİYE BAŞKANLARININ HAYAT HİKAYELERİ (1) BİR

              YÖNETİCİLERİN YÖNETİLENLERDEN OLMASI

Kur’anı Kerim’in Nisa süresi 59 . ayeti ( Ey iman edenler,ALLAHA itaat edin,ALLAH’IN Resülüne ve sizden olan ululemre itaat edin). Emanetlerin ehil olanlara verilmesi, Kur’anı Kerim’in Nisa 58 şöyle diyor ( şu bir gerçek ki ,ALLAH size emanetleri ehil olanlara vermeniz ve insanlar arasında hükmettiğinizde adaletle hükmetmenizi emrediyor).

         Şehirler, insanlar gibidir. Nefes alır, nefes verirler; böylelikle kendi geçmişini de oluştururlar.Şehirleri yönetenler, şehrin geleceği için adımların atılmasının birikimlerini oluşturan  kişilerdir.Bu yüzdendir ki  bir şehrin geçmişinde yer alan yönetici  kadroların bilinmesi ve tanınması önem taşır.

Kars şehrinde geçmişten günümüze çok sayıda  kişi Gazi Kars’a Belediye başkanlığı yapmıştır. Kısada olsa 1921 yılından 1960 yılına kadar Belediye Başkanlığı yapan kişilerin kısa hayat hikâyelerini siz okuyucularıma aktarmaya çalıştım.

1921 YILINDAN 1960 YILINA KADAR GAZİ KARS BELEDİYESİNDE GÖREV YAPAN ESKİ BELEDİYE BAŞKANLARININ KRONOLOJİK SIRALAMASI

       1-  Birinci Başkan Akif ÇİÇEK 1921

2-İkinci Başkan 1921-1926 CİHANGİR ZADE İbrahim AYDIN

3- Üçüncü Başkan      1926-1930 Hüseyin Han  TALINLI.

4-Dördüncü Başkan 1930-1932 Hafız Kurban YURTSEVEN.

5- Beşinci Başkan       1932-1938 Hayrullah DAĞLI .

6-         Altıncı Başkan 1938-1946 Mehmet Rüstem BAHADIR

7- Yedinci Başkan      1946--1950  Tahir BARLAS.

8-         Sekizinci Başkan  1950-1953  Nevruz GÜNDOĞDU.

9-         Dokuzuncu Başkan 1953 - Baki GÜNDOĞDU.

10-       Onuncu Başkan 1953-1955  Tanrıverdi GÖKCAY.

11-  On Birinci Başkan1955-1957 İsmail Hakkı ALACA.

12-       OnikinciBaşkan 1957-1960  Yusuf  ERENGÜÇ.

1-GAZİ KARS’IN İLK VE BİRİNCİ BELEDİYE BAŞKANI AKİF ÇİCEK`İN GÖREV YAPTIĞI YIL 1921

AKİF ÇİÇEK`İN HAYAT HİKAYESİN

          Akif ÇİÇEK 1857 yılında Kars da doğdu .Babası Memo anası İmmi’dir.Sultan Hanımla yaptığı evlilikten çocukları olmuştur. 30 EKİM 1920 de  Kars’ın ebedi kurtuluşu ile   Kars Belediyesinde teşkilatlanma, Görevlendirilme yapılmıştır.

           1920 KASIM ayında  Belediye Başkanlığına Mustafa SABUNZADE , daha sonrada  yeni Gazili Hayrullah efendi Görevlendirilmiştir.

Akif  efendi uzun yıllar Kars`ta muhtarlık yapmıştır. 13 NİSAN1919 Tarihinde  Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti  İngilizler tarafından basılmış, hükümet üyeleri tutuklanırken Görevli polis memuru Aslan efendi Şehit edilmiştir. Aslan efendi Akif ÇİÇEK’İN oğludur.

           TEMMUZ 1921 Yılında   Kars`ta yapılan Milletvekili ve Belediye Başkanlığı seçiminde Akif ÇİÇEK Belediye Başkanı seçildi.

            Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti  Cumhurbaşkanı Cihangiroğlu İbrahim AYDIN bey Malta`dan  sürgünden dönmüştür. Memooğlu Akif Bey Cihangiroğlu İbrahim Aydın Beye olan saygısından, kendi rızasıyla Başkanlığı devretti.1937 yılında 80 yaşında  Kars`da vefat etti.

Ailesi ve yakınları Kars merkezde yaşamaktadırlar. 3 kız 2 oğul babası.

Kaynakça:

Fahrettin Erdoğan Türk Ellerinden Hatıralarım,

Hazine Doğualp,

Turhan Çicek                             

2- GAZİ KARS’IN İKİNCİ BELEDİYE BAŞKANI  CİHANGİROĞLU İBRAHİM AYDIN BEY ‘İN  GÖREV YAPTAĞI YILLAR (1921-1926)

CİHANGİROĞLU İBRAHİM AYDIN BEY`İN HAYAT HİKAYESİ

Cihangiroğlu İbrahim Aydın Bey 15. yüzyılda İzmir’den Azerbaycan’a göç edip Gümrü’ye yerleşen Aydınoğlu soyundan gelmektedir.

İbrahim Aydın Beyin dedesinin adı Aziz Bey’dir. Babası Mehmet Süregel de Karakilise Köyü eşrafından Sarabani Hanımla evlenir. 5 çocuklu bu evliliğin ikinci çocuğu olarak İbrahim Aydın 1874 yılında Gümrü’de dünyaya gelir. ( Aziz, Hasan, Tükezban  ve Aydın adlarında dört kardeşleri vardı.)

           Babası Mehmet Bey 1882’de Kars’a göç ederek Kayabaşı mahallesinde bir eve yerleşir. Müteahhitlikle uğraşır. Oğlu İbrahim önce Karslı Eşref Hocanın başında bulunduğu Yusuf Paşa Camiinde medreseye devam eder. Ardından üç yıl şehir mektebinde Rusça okur. Daha sonra Gümrü’de Kazak Alayının 3. bölüğüne  girer ve burada 5 yıl eğitim görür. Kazak subayı çıkmak üzereyken girdiği “Gizli İslam Cemiyeti” saptanınca, bölükten atılıp sürgün cezasına çarptırılır. Çıkan af yasasından yararlanır ve Kars’a döner.

1903’te Göle Orman Muhafaza Memurluğuna atanır. 4,5 yıl silahlı olarak görev yapar. Bu arada Azerbaycan’da kurulmuş olan Difai Partisine girer.

Bir süre Balkanlarda savaşır. Gösterdiği yararlılıktan dolayı Liyakat madalyası ile ödüllendirilir. Edirne’nin istirdadında (geri alınışında) komutan yardımcısı olarak büyük kahramanlıklar gösterir.

3 Mart 1918’de imzalanan Brest-Litowsk anlaşmasının ardından Fahri Alay Komutanı sıfatiyle Kars’a görevlendirilir. 30 Ekim 1918’de’de Mondros Mütarekesiyle Elviye-i Selase’nin boşaltılması öngörülür. Yakup Şevki Paşanın destekleriyle bölgeyi sahipsiz gelenlerini ve Rus İhtilali sonrası hapisten kurtulan aydınları alır.

Arkadaşlarıyla 5 Kasımda Kars İslam Şurasını, 14 Kasımda Birinci, 30 Kasımda İkinci Kars Kongresini toplarlar. Ocak 1919’un ilk haftasında yapılan Birinci ve İkinci Ardahan  Kongrelerini gerçekleştirirler. Ardından 17-18 Ocak 1918 tarihlerinde toplanan Kars Kongresiyle kurulan Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti kurarlar. Cihangirzade İbrahim Bey Kurulan bu hükümetin Cumhurbaşkanı seçilir. Ancak, Hükümet kıssa ömürlü olur. Zira, parlamento 13 Nisanda basılır. Başta İbrahim Bey olmak üzere 11 arkadaşı Malta’ya sürülür. Cihangiroğlu İbrahim Bey 2 yıl Malta’da sürgün olarak yaşar. Kurtuluşunda yeniden Kars’a döner.Sürgün hayatı 1921 yılında Mustafa Kemal Atatürk ün çabalarıyla son buldu  Kars`a dönen Cihangiroğlu İbrahim Bey Kazım Karabekir Paşa`nın isteğiyle belediye meclisi üyeliğine seçildi. Bu tarihte belediye Başkanı Mamoğlu Akif Çiçek`ti.

             Ancak Akif Çiçek, Cihangiroğlu İbrahim Bey`e duyulan büyük hürmetten dolayı Belediye Başkanlığını ona devretti. Böylece Cihangiroğlu İbrahim Bey belediyenin ikinci başkanı oldu.

     1921 yılı Temmuz ayında getirildiği Belediye Başkanlığında 1926 yılı sonuna kadar çok başarılı hizmetler verdi. Belediye Başkanlığı, Hükümet Başkanlığı ve Cumhurbaşkanlığı yapan Cihangirzade İbrahim Bey 1927’den sonra bir süre yaptığı Serbest Cumhuriyet Fırkası başkanlığından sonra hak etmediği saldırılara maruz kaldı. Ancak kendisine yöneltilen iddiaların dayanıksız olduğunu kanıtlar.

İbrahim Bey, kısa süren rahatsızlığının ardından 74 yaşında 1948 yılında hayata gözlerini yumdu. Cenazesi Kars halkının coşku dolu ve yürekten bağlılığını gösteren bir törenin ardından toprağa verildi. İbrahim Bey, Türkçenin yanı sıra iyi derecede  Rusça ve Farsça biliyordu. Ermeniceyi konuşur ama yazamazdı.

Cihangirzade İbrahim Bey öldüğü sırada çocuklarının hepsi ve ikinci eşi Melek Hanım sağdı. Kardeşlerinden Aziz ve Aydın Beyler daha öce vefat etmiş, sadece küçük kardeşi Hasan Bey hayatta kalmıştı. Hasan Bey de bütün hayatını Kars’ta geçirdi ve Kars’ta vefat etti. Cihangirzade İbrahim Beyin ikinci evliliğinden 2’si erkek 6 çocuğu  olmuştur. Aziz Hatırası önünde saygıyla eğiliyorum.

KAYNAKLAR

ProfDr M. Fahrettin Kırzıoğlu-

Cihangiroğlu İbrahim Aydın,

 Milli Mücadelede Kars Atatürk ile ilgili belgeler-

Yrd. Doç. Dr. Ahmet Ender Gökdemir Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti

PROF.DR. Selçuk URAL,Hazine DOĞUALP)-

Samet Ağaoğlu Babamın arkadaşları       

Vedat Akçayöz’ün arşivinden alınmıştır.

3- GAZİ KARS`IN ÜÇÜNCÜ BELEDİYE BAŞKANI HÜSEYİN HAN TALINLI’NIN GÖREV YAPTIĞI YILLAR 1926-1930

HÜSEYİN HAN TALINLI’NIN HAYAT HİKAYESİ

1745 Yılında Nadir Şah öldürülmüş Kafkasya’da 21 Hanlık ,3 Sultanlık 1 Atabeylik kurulmuştur.1850`lerde kurulan TalınHanlığıda bunlardan biridir. Hanlığın kurucusu Hüseyin Paşa öldükten sonra  oğlu Ali Paşa Hanlığı devam ettirir.

1892 Yılında Hüseyin Han doğar dedesinin adı kendisine verilir. Hüseyin Hanın annesi Güney Azerbaycan`ın Ürmiye bölgesinden Suna hanımdır. Eğitimine önem verilir Lise derecesindeki Erivan Gimnassiumu bitirir.

Birinci dünya şavaşındaki çalkantılarda bütün Han ailesi katledilir Hüseyin Han kaçmayı başarır Gümrüğe ve oradan da 1918 de Akyaka ( Kızılçakçaka ) gelir.

5 kasım 1918 de Hüseyin Hanında üyesi olduğu on yedi kişilik Milli Şura Hükümeti kurulur. Kars’ta başlayan Milli Şura hareketinde Kızılçakçak bölgesine Kaymakam olarak görevlendirilir. Milli kuvvetleri bir araya toplayarak Mustehkem mevki haline getirir.

Akbaba, Şöregel,Arpaçay bölgelerinde Milis kuvvetleri oluşturur. Düşman depolarına baskınlar yaparak silahları temin eder silahların bir kısmını Kars’a gönderir.17 ocak 1919 da Kars’da Cenubi Garbi Kafkas hükümeti kurulur.

Hüseyin Han teşkilatta aktif olarak çalışır kahramanlıkları ve mucadesi  nedeniyleHADİMİ  MİLLET VE VATAN   Madalyası verilmiştir.

13 Nisan 1919 da Cenubi Garbi Kafkas hükümeti İngilizler tarafından basılır başta Cumhurbaşkanı İbrahim bey ve on bir arkadaşı tutullanarakBatuma ve oradan Maltaya gönderilmiştir.

İki gün sonrada  Hüseyin Han tutuklanarak Batuma gönderilmiş, Hüseyin Han Batum`dan kaçmayı başarmış ve Azerbaycan`a geçer. 13 Ekim 1921 de yapılan Kars antlaşması ile Anavatana Kars`a döner.

HÜSEYİN HAN TALINLI`NIN KARS’TA YAPTIĞI SOSYAL GÖREVLER

1926 da Kars Belediye Başkanı seçilmiş iki dönem 1926-1930 dört yıl görev yapmıştır.

-1927 Yılından itibaren 22 yıl Aralıksız İl Genel Meclis üyeliği yapmıştır.

Hüseyin Han 1922 Yılında Bülbül Hanımla evlenmiş Kars`ta Ticaretle , sonraki Yıllarda da Fotoğrafçılıkla uğraşmıştır.

Türk ocağı Şubesinde uzun Yıllar İdari heyet ve Başkanlığında bulunmuştur.

CHP 1923 Den 1943 Yıllarına kadar İl yönetiminde bulunmuştur.

-1934 -1942 Yıllarında 8 yıl Kars Halk evi Başkanlığı yapmıştır.

-1934 Yılında Talınlı soyadını almıştır.

-1950 Yılında Milletvekili Adayı olmuş yeterli oy alamamıştır.

Kars Hayvan ihracat Birliğinde Şef ve Tercümanlık yapmış

-Iğdır`da  çeşitli  görevlerde bulunmuş,geçirdiği kalp kırizi ile hayata veda etmiştir. Cenazesi kars’a getirilerek defnedilmiştir.

Yazı dizimiz devam edecektir.

Kaynakça

PROF.DR. Selçuk URAL,Hazine DOĞUALP)

 Hüseyin Han Talınlının Ailesi DR .AyhanTalınlı, Mehmet Talınlı,

Vedat Akçayöz

PROF. DR. Ali Kafkasyalı İRAN TÜRKLERİ

Fahrettin Erdoğan Türk Ellerinde Hatıralarım.

(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) / KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK