Kavılca buğdayı anavatanı Kars’ta çiftçilerin yüzünü güldürüyor
KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
Kars Valisi Türker Öksüz’ün girişimleriyle 13 bin yıllık geçmişi bulunan kavılca buğdayı Anadolu topraklarında yeniden hayat buldu. İl genelinde 174 üreticiye 34 tonun üzerinde kavılca buğday tohumunu dağıtıldı. Bin 750 dekar alanda ekim yapıldı. Hedeflenen yüksek miktarda verim hasat döneminde kendini gösterdi. Aldıkları bol ürünle yüzleri gülen çiftçiler 1 dönümden 500 kilogram ürün alarak Vali Öksüz’e teşekkür etti.
Kars'ta 13 bin yıllık bir geçmişi bulunan kavılca buğdayı Anadolu’nun en eski buğday cinslerinden biri olarak biliniyor. Anavatanı Kars olmasına rağmen uzunca yıllardır ekilmeyen kavılca için 20 yıl önce harekete geçen Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği Başkanı İlhan Koçulu’nun gayretli çalışmalarına bir de Vali Türker Öksüz’ün destekleri eklendi.
Gluten içermemesi ve çölyak hastaları için uygun olması, soğuk ve sert iklime dayanıklığının yanında bolca ürün vermesiyle bilinen kavılcanın bu topraklarda yeniden başak vermesi çiftlerin umuduna da umut kattı.
KAVILCA EKİMİ YAYGINLAŞACAK
Kars Valisi Türker Öksüz’ün girişimleriyle önemli tarımsal değerlerimizden birisi olan kavılca buğdayı çeşidinin üretimini artırmak için DAP İdaresi Başkanlığı ile Valilik ortak proje çalışması yaptı. Kars Valiliği öncülüğünde DAP İdaresi desteğinde yürütülen kavılca buğdayı tanıtımı ve yaygınlaştırılması projesi hayata geçirildi. 174 üreticiye, Kars merkez ve ilçelerde 34 tonun üzerinde kavılca buğday tohumunu dağıtıldı. Bin 750 dekar alanda ekim yapıldı. Yüksek miktarda verim alınması hedeflendi. Yerel ürünlerin yeniden toprakla buluşması, tarımın geliştirilmesi ve çiftçinin kalkındırılması için başlatılan çalışmalar meyvesini verince hasat dönemi de heyecanlı geçmeye başladı. Biçerdöverler arazilerde harıl harıl çalışarak kavılca buğdayını çiftçilerle buluşturdu. Çiftçilerde arazilerin yanından ayrılmayarak üretimin verimine tanıklık etti.
Kars Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Başkanı Ali Gürbüz Sadıkoğlu da merkeze bağlı Hapanlı köyünde ektiği 25 dönümlük arazisinde kavılca hasadını gerçekleştirdi. Aldığı üründen memnun kalan Sadıkoğlu önümüzdeki yılda 100 dönüm arazisine kavılca ekmeyi düşündüğünü belirterek Vali Türker Öksüz’e katkı ve desteklerinden dolayı teşekkür etti.
ENDÜSTRİYEL BUĞDAY ÇIKANA KADAR DEDELERİMİZ TARAFINDAN YÖREMİZDE SIKLIKLA EKİLİRMİŞ
Kavılcanın Kars’a özgü kavim bir Anadolu buğdayı olduğunu anlatan Sadıkoğlu, “13 bin yıllık bir tarihinden söz edilir. Yöresel dilde ‘Kablıca’ olarak adlandırılır ama günümüzde kavılca olarak isimlendirilmektedir. Genetiği bozulmamış tek buğday çeşididir. Endüstriyel buğday çıkana kadar dedelerimiz tarafından yöremizde sıklıkla ekilirmiş. Özellikle kabından kaynaklı un yapmaktaki zorluklar nedeniyle endüstriyel buğdaya geçilmiş ve uzun yıllar kaybolmayla karşı karşıya kalmış bir buğday çeşidimizdir. Ancak son yıllarda bu işle özellikle burada yaşayan birkaç arkadaşla birlikte ekim alanları oluşturularak yaygınlaştırılmış son dönemlerde de Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yüzde 75 hibeli tohumluk kavılca buğdayı dağıtımı ve Kars Valiliğimizin çiftçilere yönelik DAP’la birlikte yapmış olduğu projeyle dağıttığı tohumlar çok iyi ürün verdi. Bu işe ön ayak olanlardan özellikle kadim buğdayı yeniden toprakla buluşturanlardan Allah razı olsun diyoruz. Sayım valimize de bu konudaki duyarlılığından ve girişimlerinden dolayı ayrıca teşekkür ediyorum. Üründen hem sap hem de dane anlamında çok memnunuz. Güzel, verimli bir ürün olması bizi memnun etmiştir. Bunun daha da yaygınlaştırılarak Serhat Kalkınma Ajansı’nın da Arpaçay ilçesinde yapmayı planladığı buna yönelik üretim tesisi yada bununla ilgili un ve mamulleri konusundaki tesis açıldığında inanıyorum ki Pazar konusunda da sıkıntı çekmeyeceğiz. Ürettiğimiz bir malı değerinden piyasaya ulaştıracağız. Kavılcanın şeker hastalığına iyi geldiğini bize dedelerimiz hep anlatırdı. İnsan sağlığın son derece yararlı bir besin kaynağı olarak bilinir. Bizde bunu daha yeni başladık ama inşallah daha fazla ekim yaparak hem ülke hem de kendi ekonomimize katkıda bulundurmak için uğraşlarımızı sürdüreceğiz.” dedi.
İNSANLAR DOYDUKLARI YERDE KALIRLAR
Sadıkoğlu daha sonra şunları söyledi:
“Sayın valimiz Türker Öksüz’ün bu duyarlılığı bizi gerçekten umutlandırmıştır. Valimiz bu konuda özellikle yöresel ürünlerde kavılcaya yönelik girişimleri bizi sevindirdi. Bilindiği Kars çok göç veren bir ildir. Tarım şartları tamamen doğanın, iklimin koşullarına bağlı olarak yapılan tarım modeli var burada. Dolayısıyla böyle bir zor coğrafyada bu girişimleri alkışlıyoruz. Elbette ki insanlar doydukları yerde kalırlar. Toprağını eken ve bu topraktan verim alıp bunu ekonomisine kazandıran çiftçimiz ister istemez buraya bağlı kalır ve göç etmez. Böylelikle bu topraklar işlenir ve burada bir üretim olur ve katma değere dönüşür. Bu anlamda valimizin girişimlerini çok olumlu buluyorum. Özellikle türs yerel ürünlerin yaygınlaştırılması, pazara, piyasaya sunulması buradaki üreticinin cebine paranın gireceği demektir. Böyle olunca da ekonomik olarak rahatlayacağı için hem aile olarak mutlu olmak hem de ülke ekonomisine katkı anlamında mutlu olmamız demektir. Duyarlı ve girişimci özelliği açısından da valimiz Türker Öksüz’e çok teşekkür ediyoruz.”
SAYIN VALİMİZ TÜRKER ÖKSÜZ GELDİKTEN SONRA TARIMSAL DEĞERLERE CİDDİ BİR ŞEKİLDE SAHİP ÇIKMAYA BAŞLADI
Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği Başkanı İlhan Koçulu, 20 yıldır verdikleri emeğin Kars Valisi’nin girişimleriyle taçlandırıldığını söyledi. Koçulu, “Anadolu’nun kendini ismi gibi doludur. Kavılca, ben 2000 yılında yerel ve geleneksel ürünleri çoğaltmak için yeniden çalışmaya başladım. Yaklaşık olarak 18 yıl kamudan “Aferin” aldık, “Helal Yapın” aldık. 19’ncu yılda ise sayın valimiz Türker Öksüz bey geldikten sonra Kars’taki tarımsal değerlere ciddi bir şekilde sahip çıkmaya başladı. Ben hep şunu derdim; Anadolu’nun yerel ürünleri,ş yerel çeşitleri öksüzdür, sahipsizdir. Ama Sayın Valimiz Türker Bey geldikten sonra soyadına yakışır bir şekilde bu öksüz ürünlere devlet babanın elini attı. Geçtiğimiz yıl topladığı tohumları köylülere dağıttırdı. Bizim elimizde tohum vardı ama valimiz daha fazlasını dağıttırdı. Valimizin köylülere tohum dağıtması çiftçilerimizin daha fazla bu işe özenmelerini sağladı. Allah’ın izniyle bu sene 700-900 ton arası hasat bekliyoruz.” dedi.
BU ÜRÜN HALK SAĞLIĞINA FAYDALI BİR ÜRÜNDÜR
Kavılca tahılını işleyecek ekipman, değirmen, kabuğunu soyacak makine konusunda sıkıntılarının olduğunu da belirten Koçulu, bunun için de Kars Kavılcası ve Kars Yerel Ürünler Üretim ve Pazarlama Kooperatifi kurduklarını ifade etti. Tarım İl Müdürlüğü ve Valiliğin destek verdiğini kaydeden Koçulu, “Bu kooperatif bünyesinde işleme atölyesi başarabilirsek ki makinelerin de siparişlerini verdik. Çünkü bu ürün halk sağlığına faydalı bir üründür. Tüm Anadolu’da insanların beslenmesinde sofralarında özel yerini alacaktır. Hem de uygun fiyatlarla yerini alacaktır. Çünkü çok az ekiliyordu böyle olunca da fiyatlar çok yükselmişti. Bu az akimi fırsat bilen işletmelerde kilosunu 30 TL’ye kadar çıkarmıştı. Bu sene ise 15 TL bir fiyat bandında sofralarımızda bulunmasını sağlamayı hedefliyoruz. Bu anlamda Tarım il müdürümüze ve sayın valimiz Türker Öksüz’e çok teşekkür ediyorum.” diye konuştu.
Koçulu ayrıca, “Kars Valisi Kavılca’yı Öksüz olmaktan kurtardı diyebilir miyiz?” sorusu üzerine ise şunları söyledi:
“Bunu çok rahat diyebiliyorum. Biz sahiplenmiştik biz öksüzdük. Bizle birlikte kavılcaya da sahiplendi. Sayın valimin ve de bizim 20 yıldır bizim burada yaptığımız çalışmanın taçlanmasını sağladı. Kendisine çok teşekkür ediyorum.
KARS, TARIM VE HAYCANCILIK ŞEHRİDİR
V ali Türker Öksüz ise “Kars şehri tarım ve hayvancılık açısından çok önemli potansiyele ve avantajlara sahip bir şehir. Turizmin ve kültürel değerlerinin zenginliği bakımından da önemlidir. Aynı zamanda da bir tarım ve hayvancılık şehridir. Tarımsal üretim değeri açısından Türkiye’de 34’ncü sıradayız.” dedi.
HASAT MEVSİMİ GELDİ VE EMEĞİMİZİN, GAYRETİMİZİN KARŞILIĞINI ALDIK
Üretimi artırmanın önemine değinen Öksüz, bu hedefle yola çıktıklarını belirterek, “DAP İdaresi Başkanlığı ile birlikte kavılca buğdayının tanıtılması ve yaygınlaştırılması projesi hazırladık. 174 üreticimize 34 ton kavılca buğdayı tohumu dağıttık. Allah’a şükürler olsun hasat mevsimi geldi ve biz emeğimizin, gayretimizin karşılığını aldık. Çiftçilerimiz de büyük gayret gösterdi tabi ki en büyük emek çiftçimizindir. Çiftçilerimiz bu sağlıklı ve geçmişi binlerce yıla dayanan bu antik buğdayı üreterek şehrimizin ekonomisine inşallah katkıda bulunacak.” diye konuştu.
KAVILCA BUĞDAYI ÖNEMLİ TARIMSAL DEĞERLERİMİZDEN BİRİ
Milli değerlerimizi, milli kaynaklarımızı öne çıkarmayı hedeflediklerini kaydeden Vali Türker Öksüz, Covid-19 sürecinin de milli kaynaklara ve milli değerlere dayanarak kalkınma ve gelişme modelinin en sağlıklı gelişme modeli olduğunu vurguladı.
Kars Valiliği olarak bu değerli ön plana çıkartmak istediklerini, unutturmak istemediklerini söyleyen Vali Öksüz, “Dolayısıyla kavılca buğdayı da önemli tarımsal değerlerimizden biri. Unutulmaya yüz tutmuştu ama bu projeyle birlikte tekrar bilinilirliğini artırmayı hedefledik. Bunu da başardığımızı zannediyorum. Bununla birlikte şehrimizde bitkisel üretimde de inşallah artış olacak. İler ki günlerde sulama imkanımızda artacak böylelikle bu bağdaş çeşidinin de şehrimizde yetişmesine ve yaygınlaşmasına katkısı olacak. Sonuçta çok önemli bir tarımsal değeri ülkemizin ekonomisine katma değer olarak yansıtmış olacağız.” şeklinde konuştu.
Siverek’ten gelen biçerdöver operatörü Vedat Nigit de kavılca buğdayı hasadının iyi ve verimli geçtiğini söyleyerek herkesi kavılca ekmeye davet etti.
KAVILCA NEDİR?
Kavılca buğdayı bir çeşit kılçıklı buğdaydır. Kavılca buğdayı tetraploiddir (2n = 4x = 28 kromozom).[2] Evcil türleri Triticum turgidumun alt türü dicoccum ve Triticum turgidum un alt türü durumdur. Bitkinin yabani türü Triticum turgidumun alt türü dicoccoidestir. Yabani ve evcil tür arasındaki ana fark yabani türün olgunlaşan tohumunun çatlayarak toprağa saçılmasıdır. Evcil türde ise tohum bütün halde kalır; dolayısıyla hasadı daha kolaydır.
Siyez buğdayı ile birlikte, Kavılca buğdayı Yakın Doğunun en erken evcilleştirilen mahsüllerindendir. Antik dünyada yaygın olarak kültüre alınan bu bitki günümüzde Avrupa ve Asyanın dağlık bölgelerinde yetişen bir relikt bitki durumundadır. Türkiye'de yok olmak üzere iken kurtarılıp, Kars ilinde tarımı yapılmaya başlanmıştır.
(BA-BA-S) GAZİ KARS (KHA) / KAFKAS HABER AJANSI / BEDİR ALTUNOK
